آموزش ساخت پادکست – چه‌طور صدا ضبط کنیم

این نوشته به درد کسانی می‌خورد که شاید بخواهند روزی پادکست‌ساز شوند و تصور کنند در گامِ اول لازم است بینِ ساعتِ ۸ تا ۱۰ شب، یکی از استودیوهای خبرِ رادیو ایران را اجاره کنند که بشود در آن صدایی «تمیز» ضبط کرد.

این نوشته به آن‌ها اطلاع می‌دهد که از کنجِ خانه‌تان هم می‌توانید پادکست‌تان را درست کنید از ضبط کردنِ صدا غول نسازید. فراموش نکنید خیلی از غول‌های‌ موسیقی تاریخ در آغاز Garage band بوده‌اند. کیفیتِ صدا اولویت دوم پادکست است. شما می‌توانید کنار بزرگراه یادگارِ امام بایستید و پادکست‌تان را لای آن همه صدا ضبط کنید و بعد از پخش، شنونده‌های زیادی از کارتان خوش‌شان بیاید. اولویتِ اول محتوای خوب و ارائه‌ی خوب است.

بعد از این‌که محتوای خوب را پیدا کردید و فهمیدید چه‌طور باید آن را ارائه کنید که جذاب باشد، از کنار بزرگ‌راه یادگار امام برگردید به اتاق‌تان یا یک جای دیگر در خانه بروید و شروع کنید. بعداً می‌گوییم چه‌جور جایی.

سرِ راه چی بخرم؟

می‌توانید سر راه به خیابانِ جمهوری بعد از پل حافظ بروید و یک میکروفون حرفه‌ای، یک POP UP فیلترِ حرفه‌ای، سه‌پایه، کارتِ صدا و یک هدفونِ حرفه‌ای بخرید. بعد از فروشنده، نام و نشانِ چند شرکت که فوم‌های عایقِ صدا می‌فروشند بپرسید و اصلاً از خودش بخواهید برای‌تان سفارش بدهد تا بیایند و اتاق‌تان را عایق‌بندی کنند (در صدابرداری به این کار ایزوله کردن می‌گویند. یعنی اتاق را از هر صدایی غیر از چیزی که در آن خوانده یا نواخته می‌شود مسدود می‌کنند). قبل از همه‌ی این کارها به یک عابربانک مراجعه کنید و مطمئن شوید دستِ کم سه چهار میلیون تومان پول در کارت‌تان موجود دارید. کرایه‌ی برگشت را هم فراموش نکنید.

بهتره برگردیم.

بله. بهتر است برگردید. شروعِ ساخت پادکست‌ با این همه هزینه به صرفه نیست. ممکن است بعدها از آن خوش‌تان نیاید و همه‌ی این وسایل را توی این سایت‌های حراجی برای فروش بگذارید. غیر از آن، استفاده‌ی درست از این تجهیزات نیاز به آموزش دارد که در فرضِ این نوشته شما هنوز آن را نیاموخته‌اید. بهتر است برگردید و با چیزهایی که دمِ دست دارید شروع کنید و کم کم (اگر مایل بودید و اگر مستمع‌ها سرِ ذوق‌تان آوردند) تجهیزات‌تان را توسعه بدهید.

«گوشی رو بردار تا صدات یه ذره آرومم کنه»

دمِ دست‌ترین چیزی که همه داریم گوشی تلفنِ همراه است. این گوشی‌ها بر مبنای هر سیستم عاملی باشند امکان ضبط صدا و تصویر را هم دارند. عموماً نرم‌افزارِ ضبطِ صدا جزو سیستم عاملِ گوشی نصب شده‌است. گوشی‌ها خوب ضبط می‌کنند اما نه مثل میکروفون‌ها. گوشی‌ها برای این کار ساخته‌نشده‌اند اما شروعِ کار از ضبط با گوشی پیشنهادِ به‌صرفه‌تری است.

وسیله‌‌ی اضافی‌ای که که گوشی‌ها با خود دارند هندزفری است. ترکیبِ هدفون و میکروفون. اما گولِ میکروفونِ هندزفری‌ها را نخورید. هندزفری برای گفت و شنود در مکالمه است نه ضبط کردنِ صدا. میکروفونِ خودِ گوشی‌ها به نسبت صدای‌ بهتری ضبط می‌کنند.

نرم‌افزارهای اصلی گوشی‌ها هم ضبط‌کننده‌های چندان خوبی نیستند. کیفیت صدا را پایین می‌آورند. بهتر است از یک اپلیکیشنِ ضبطِ صدا استفاده کنید. برای گوشی‌های اندروید اپلیکیشنِ EASY VOICE RECORDER از مناسب‌ترین‌هاست. برای گوشی‌های ios هم اپلیکیشنِ Voice Recorder Free رایگان و مناسب است.

از صِدام بدم میاد

خیلی‌ها وقتی اولین بار صدای خودشان را گوش می‌کنند نمی‌توانند تحملش کنند و فکر می‌کنند صدای‌شان بد است. این باید رگ و ریشه‌ی روان‌شناختی داشته‌باشد که به آن کار نداریم اما مهم این است که دارید اشتباه می‌کنید. صدای شما بد نیست. ممکن است صدای‌تان صدای خسرو شکیبایی یا ژاله علو نباشد ولی درصد کمی از صداها واقعاً آن‌قدر بد هستند که نشود تحمل کرد. بیش‌تر هم به دلیلِ بیماری یا ناهنجاری‌های حنجره یا دستگاهِ تنفسی. از صدای‌تان نترسید. این توهم را کنار بگذارید و این‌قدر ضبط کنید و گوش کنید تا برای‌تان عادی شود. این اتفاق بالاخره می‌افتد.

صدای ویدئویی

گوشی‌های تلفن همراه که قابلیت ضبطِ ویدئو با کیفیتِ HD را دارند، هنگامِ ضبطِ ویدئو صدای بهتری هم ضبط می‌کنند. می‌توانید این گزینه را هم امتحان کنید. فارغ از این‌که چه تصویری ضبط می‌شود، صدا را با ویدئو ضبط کنید. اگر این شیوه صدای بهتری به شما ارائه داد از آن استفاده کنید. جدا کردنِ صدا از ویدئو کارِ چند کلیک است و نیاز به هیچ تخصصی ندارد. چند کلیکِ اضافه می‌ارزد که صدای بهتری از شما ضبط شود.

قلق‌گیری

چند بار صدا ضبط کنید. حداقل سه دقیقه متن بخوانید. میانش فاصله بیندازید و سکوت کنید و بعد باز ضبط کنید. اگر فکر کردید لحن‌‌تان درست نیست لحن را عوض کنید. بعد چیزی را که ضبط کردید گوش کنید. این کار هم شما را در پیدا کردنِ لحن کمک می‌کند و هم در پیدا کردنِ فاصله‌ای که باید بینِ میکروفونِ گوشی و دهان‌تان باشد تا صدا، واضح و رسا به گوش برسد. ضمنِ این‌که صداهای‌ محیط را هم که مزاحمِ شما هستند پیدا می‌کنید.

گونیا و پرگار=فراماسونری

جدا از فاصله‌، زاویه‌ای هم که میکروفن نسبت به دهان‌تان دارد مهم است. بعضی از حروفِ الفبا می‌توانند یک شمع را خاموش کنند. مثل پ یا ت. موقعِ گفتنِ کلماتی با این حروف (به‌ویژه کلماتی که آغازشان این‌جور حروف است) هوای زیادتری از دهانِ شما خارج می‌شود و محکم می‌کوبد توی میکروفون. اگر فاصله را زیادتر کنید این اتفاق دیگر نمی‌افتد ولی صدای شما ضعیف‌تر ضبط می‌شود. به همین دلیل میکروفونِ گوشی را مستقیم جلوی دهان‌تان نگیرید و به آن کمی فاصله‌ی عرضی هم بدهید. برای این کار لازم نیست حتمن از روش‌های فراماسونری و محاسبه استفاده کنید. معمولاً توصیه می‌شود روبه‌روی دهان را وسطِ ساعت فرض کنیم و گوشی را جوری بگیریم که انگار عقربه روی ساعتِ ۴ ایستاده‌است. قرینه‌ی آن یعنی ساعتِ ۷ هم می‌شود. بستگی دارد با کدام راحت‌تر باشید و در کدام وضعیت راحت‌تر بتوانید روی چیزی که می‌خواهید ضبط کنید و لحنِ حرف زدن‌تان تمرکز کنید.

محض احتیاط یادآوری کنیم که بهتر است موقعِ ضبط گوشی توی دست‌تان نباشد و در یک‌جایی ثابت شده‌باشد. مثلن کتاب‌هایی را که قرار بود از این ترم اولِ ترم بخوانید و نگذارید برای شبِ آخر روی هم بچینید و باهاش سکو درست کنید و گوشی را در فاصله و زاویه‌ی درست بگذارید روی آن. همه‌چیزِ آن فاصله و زاویه‌ی درست با اجرای فرمانِ قلق‌گیری به دست می‌آید. تا چندین بار ضبط نکنید و گوش نکنید، این چیزها را پیدا نمی‌کنید.

«که توش زندان یه افسانه ست»

من امیدوارم روزی برسد که تمامِ سلول‌های انفرادی در همه‌جای دنیا برای ضبط صدا استفاده شود نه زندانی کردنِ آدم‌ها. صداهای محیطی و پژواکِ صدا (ECHO) از مهم‌ترین چیزهایی هستند که باعث می‌شوند ضبط تمیز از آب در نیاید فضاهای بسته‌تر و تنگ‌تر پژواکِ کم‌تری تولید می‌کنند. سعی کنید اتاقی را برای ضبط صدا انتخاب کنید که کوچک و بسته باشد. مثل حمام؟ نه. حمام جای لذت بردن از توهمِ صدای خوب است چون به خاطرِ ساختارش (سقفِ بلند و استفاده از کاشی که صدا را کامل منعکس می‌کنند) پایتختِ پژواکِ صدا در جهان است. جایی که انتخاب می‌کنید باید حتماً اتاق باشد و موقع ضبط، هرجور منفذی که صداهای محیطی را منتقل می‌کنند (به روشی که بعداً می‌گوییم) پوشانده شود.

یه لحظه همه ساکت

در سکوت به صداهای‌ محیطی گوش دهید. صداهایی مثلِ کولر، صدایی که از کوچه و خیابان می‌آید. صدای تلویزیون از اتاقِ دیگر. این‌ها را در سکوت کشف کنید و سعی کنید تا جایی که می‌شود یا ساکت‌شان کنید یا کم. می‌توانید یک پتو روی میله‌ی پرده بیندازید و صدای بیرون را کم کنید. صدای خانه را هم با بستنِ درِ اتاق و اگر امکانش هست، انداختنِ یک پتوی دیگر روی آن. اصرار ما به استفاده از پتو به خاطرِ این نیست که شرکتِ پتوپلنگی اسپانسرِ کانال بی شده است. ضخامت و الیافِ پتو محیط را برای ضبطِ صدا تروتمیز می‌کنند. در استودیوهای حرفه‌ای از الیافِ مشابهی برای (اصطلاحاً) آکوستیک کردنِ دیوارها استفاده می‌شود. فوم‌های عایقِ صدا هم به خوبی جلوی انتقالِ صدای بیرونی و پژواک را می‌گیرند. منتها خریدِ آن‌ها برای پوشاندنِ همه‌ی دیوارها و پنجره‌ها گران تمام می‌شود. البته بعدن شما را برای خریدِ چند قطعه از این فوم‌ها توی خرج خواهیم انداخت ولی درها و پنجره‌ها را با همان پتوی خودمان بپوشانید.

در سکوت گوش کردن را هربار که منفذی را می‌بندید تکرار کنید. ممکن است صداهای تازه‌ای کشف کنید که باید خاموش شوند.

سونای خشکِ صدا

یکی دیگر از راه‌هایی که می‌توانید جلوی صداهای محیطی و پژواکِ صدا را بگیرید استفاده از یک پتوی دیگر است. متاسفانه این بار باید بنشینید و پتو را روی خودتان بیندازید. گرم‌تان خواهد شد و احتمالن نفس‌تان تنگ می‌شود. گوشه‌ای از پتو را باز بگذارید که هوا کمی جریان پیدا کند. البته این راهی است برای سخت‌گیرها و کمال‌جوها. یا کسانی که به هیچ شیوه‌ی دیگری نمی‌توانند جلوی صداهای محیطی را بگیرند.

Press Red Button

تا این‌جا شما مقدماتی را که برای ضبطِ صدای پادکست با تلفنِ همراه بوده انجام داده‌اید. حالا وقتش است شروع کنید. همه‌ی این‌ها موقعی به درد می‌خورد که شما ایده‌ای تازه و ناب، محتوایی جذاب و پالایش شده و شیوه‌ای پرکشش برای اجرا آماده کرده‌باشید. بدونِ آماده کردنِ این‌ها دردسرِ پتو انداختن به خود ندهید.

همین؟

این نوشته یکی از راه‌های ساده برای «ضبط» یک پادکست را به شما معرفی می‌کند. ضبط با تلفنِ همراه. در نوشته‌های بعد تلاش می‌کنیم توضیح بدهیم موقعِ ضبط به‌جز ساکت کردنِ‌ محیط چه کارهای دیگری باید انجام دهید، با رایانه چه‌طور ضبط کنید و مهم‌تر از هرچیز پس از ضبط، فایلِ خام را چه‌طور ویرایش و صداگذاری کنید.